Enflasyon
Bu yazımızda günümüzde sıkça ismini duyduğumuz ve sürekli olarak gündemi meşgul eden ‘’enflasyon’’ kavramını inceleyeceğiz.
Enflasyon kavramını açıklamadan önce Devletlerin Enflasyonu nasıl yükselttiğini anlamanız için maddeler halinde kısa ve öz bir kaç satır yazdım.
Devletleri yöneten hükümetler; ülkeyi geliştirmek için aşağıda ki 4 unsuru çok iyi bir şekilde yapması gerekir.
- Eğitim
- Birileri tarafından baskıya uğramadan tarafsız şekilde karar veren bir hukuk sistemi= Bağımsız Adalet
- Ticaret
- Güvenlik
Sizce yukarıda ki maddelerden hangisini Türkiye sağlıklı bir şekilde yapıyor? bence hiç birini yapamıyor tabi bu benim fikrim belki doğru olmayabilir. Konu hakkında düşüncelerinizi makalenin sonunda yorum yazarak belirtebilirsiniz.
Bu 4 unsurdan en önemlisi ”Eğitim ve Adalettir” aslında Adalet, Eğitimin meyvesidir, iyi bir eğitim olmadığı sürece iyi bir Adalet sistemi de mümkün değildir ve bu doğrultuda Adalet olmayan ülkede Ekonomi de düzgün çalışmaz.
Yukarıda belirttiğim 4 maddenin hepsinden bu makalede bahsetmeyeceğim sadece makalemize konu olan ”Ticaret” den bahsedeceğim.
Günümüzde, ülkemizde yaşanan ekonomik sıkıntıların bir türlü düzeltilememesi ve belli başlı ekonomik araçların istikrarının sağlanamaması, ülke içerisinde yaşayan bireylerin bu durumun tam olarak neden kaynaklandığını merak etmesini yol açmıştır.
Ekonominin bu günlerde olumsuz etkilenmesinin ve sürekli olarak artan hayat pahalılığının en büyük sebeplerinden birisi olan enflasyon kavramını siz değerli okuyuculara anlatmak isteriz.
Enflasyon kavramı, bir ülkede bulunan mal ve hizmet kapasitesinin fiyatlar açısından gerçekleşen genel bir fiyat değişimini ifade etmektedir. Enflasyon genel olarak hane halkı tarafından fiyatları yükselten bir ekonomik olay olarak bilinmektedir.
Her ne kadar bu tanımın doğruluk payı olsa da enflasyonun düşmesi fiyatları aşağı çekebilir. Yani enflasyon sadece fiyatlarda yükselme anlamına gelmez. Bu konuda hane halkı tarafından yanlış bilinen bir detay daha bulunmaktadır.
Yukarıda bir ülkenin gelişmiş olması için 4 unsur saymıştım, bu unsurlardan makalemizle alakalı olan Ticareti olumsuz etkileyen faktörlerden bahsedelim:
Ticaret yapan girişimci/yatırımcı piyasanın o anki durumuna göre fiyatı belirleyen tek kişi değildir fakat fiyat etiketini sunan aracılardan biridir, peki bu kişileri fiyat belirlerken olumsuz etkileyecek ve yüksek fiyat sunacak unsurları biliyor musunuz?
- Yozlaşmış hukuk ve bürokrasi sistemi; Ticaret yapan kişi X ideolojisine sempati duyduğu yada X dinine/mezhepine mensup olduğu için bir çok alanda haklı olmasına rağmen haksızlığa uğraması veya dışlanması.
- Ağır vergiler
- Yanlış şirketlere giden teşvik primleri
- Özellikle de ulaşım sektöründe yaşanan sorunlar (Benzin/Mazot fiyatları)
- Ticaretten ve ekonomiden anlamayan kişilerin bu alanda devlet kadrolarına yerleşmesi
- 5. maddenin sonucu olarak: Devletin sürekli piyasaya müdahale etmesi
- Ülkede oluşan siyasi yada toplumsal krizler
- Terör saldırıları/Güvenlik sorunu
Yukarıdaki 8 maddeye ek olarak; Türkiye de Ticaret yapan girişimcilere halkın yüzde 90’ı saygı duymayı bırak nefret ediyor.
Buna örnek olarak vatandaş arasında dönen hurafe: ”Tarlada 1 lira markette 10 lira ” bu ne cüret be, bu nasıl bir yobazlık kardeşim? bu kadar bağnaz olmak için oksijen yerine tiner mi çekiyorsunuz?
Tarladaki ürünü markete getiren kamyon osuruk ile mi çalışıyor? yada o kamyonun şoförü senin kara kaşının kara güzünün hatırı için mi emek veriyor? marketin tükettiği elektrik, kira yada personel giderlerini saymıyorum bile.
Bu yobazlık ancak eğitim ile yok edilebilir, fakat bizim ülkede ”Eğitim” denince farklı anlaşılıyor ve gençler yanlış yönlendiriliyor.
Her mahallede okul açılıyor fakat bütün okullarda tek tip insan yaratılmaya çalışılıyor, yani farklı fikirlere önem verilmediği gibi farklı fikirlere sahip gençlerin kötü olduğu zannediliyor ve hemen o gençleri köreltme operasyonu başlatılıyor.
İşte bu anlattığım unsurlar ve kavramlar doğrultusunda aslında, bir mal veya hizmetin tek başına fiyat artışı yaşaması, enflasyona bağlamak çok doğru bir yaklaşım olmaz. Enflasyon toplam mal ve hizmet üzerinde gerçekleşen fiyat değişimini açıklayan bir kavramdır.
Bir örnekle enflasyonu daha net açıklamak isteriz;
Örneğin 2021 yılı mayıs ayında markete, evinizin 1 aylık ihtiyaçlarını almak için gittiğinizi varsayalım. Evden çıkmadan önce de Merkez Bankası’nın resmî web sitesinden güncel enflasyon değerine baktığınızı ve bu değerin %20 seviyelerinde olduğunu düşünelim.
Marketten tüm ihtiyaçlarınızı aldınız ve bunun sonucunda alışverişinizin bedeli 1000 TL tuttuğunu düşünelim. Bir ay sonra yani haziran ayında tekrardan 1 aylık alışverişiniz için aynı ürünleri almak için markete gittiğinizi ve bu sefer evden çıkarken enflasyon değerine bakmadığınızı varsayalım.
Bir önceki ayla aynı ürünleri aldığınızı ancak bu sefer alışveriş bedelinin 1200 TL olduğunu gördünüz. İşte bu noktada enflasyonun yaklaşık olarak %20 civarı arttığı ortaya çıkacaktır.
Enflasyon genel anlamda, ülke içerisindeki gelir düzeyini, mal ve hizmet alım gücünü, faiz oranlarını vb. ekonomik kavramları yakından ilgilendirmektedir. Bu kavramların enflasyonla bağlantılı ilişkilerini maddeler halinde açıklayalım;
Gelir Seviyesi ve Alım Gücü:
Ülke içerisinde yaşayan bireylerin gelir seviyesi aynı zamanda o bireylerin refah düzeyi ve alım gücü hakkında bilgi vermektedir. Daha basit bir tanımla geliriniz ne kadar fazlaysa ihtiyaçlarını bu yönde o kadar karşılamak için fırsatınız olur. Haliyle bir ülkede gelir düzeyinin sürekli artması talep artışına da sebebiyet vermektedir. Ancak gelir düzeyinin artmasıyla beraber enflasyon seviyesi de artıyorsa ülke ekonomisi için bu durum negatif bir ekonomik olay olarak kabul edilmektedir.
Örneğin 2020 yılında gelirinizin aylık 1000 TL olduğunu ve enflasyon seviyesinin %10 olduğunu varsayalım. 2021 yılında gelir düzeyinizin arttığını ve 1200 TL olduğunu enflasyon seviyesinin de %100’e çıktığını düşünelim. Bu durum halk arasında gelirinizin enflasyon karşısında eridiği anlamına gelmektedir. Bunun sebebi enflasyona oranla gelir düzeyinizin eş seviyede artmamasıdır.
Özetle, gelir düzeyi aynı zamanda alım gücünü ifade etmektedir. Aynı gelir seviyesindeyseniz ve enflasyon sürekli bir şekilde artıyorsa alım gücünüz düşecektir. Örneğin gelir düzeyiniz 1000 TL ve bu gelir düzeyiyle 1000 adet elma alıyorsanız, enflasyon arttığında gelir düzeyiniz aynı orantıda artmıyorsa bu durum daha az elma almanıza sebep olacaktır.
Aşağıda ki görsel dünya da önemli ülkelerin enflasyon rakamlarını gösteriyor:
Yukarıda ki listeye ek olarak Türkiye deki Enflasyonun ne kadar ağır olduğunun farkına varmanız için başka bir liste daha paylaşayım:
Açlıktan çocukların öldüğü Afrika ülkelerinde bile bizden daha az enflasyon var ayrıca geçen yıl Türkiye Cumhuriyeti olarak bizden daha aşağı Enflasyona sahip: Somali devletine milyon dolar yardım etmiştik.
Para Arzı, Döviz Kuru ve İşsizlik:
Enflasyonun etkilediği ekonomik araçlardan bir tanesi de para arzıdır. Para arzı, para basma ile eş anlamlıdır. Eğer paranız piyasada ne kadar fazlaysa o kadar değer kaybeder. Yani bir ülke parasını ne kadar çok basarsanız para o kadar değer kaybetmektedir. Bu sebeple döviz olarak adlandırılan para biriminin ülke piyasasında dolaşımı oldukça önemlidir.
Enflasyonun yükselmesi sonucu merkez bankaları para talebini karşılamak amacıyla para arzını yani para basma işlemini arttırır. Bu durumda milli para diğer yabancı para birimlerine karşı değer kaybeder.
Bu durum aynı zamanda enflasyonun döviz kurunu negatif etkilemesi olarak da tanımlanabilir. Enflasyon olan ülkelerde, mal veya hizmet üretim kapasitesi azsa ülkeye yabancı yatırımcı çekilmeye çalışılır. Bunun iki sebebi bulunmaktadır. Birincisi yabancı yatırımcıların ülkede yapacakları döviz harcamaları sonucunda piyasaya döviz para birimi girecek ve milli paranın değeri artacaktır.
Diğer bir konu ise enflasyonla doğru orantılı olarak artacak işsizlik oranının yabancı yatırımcıların kuracakları işletmelerle azaltılmasıdır.
Refah düzeyi, büyüme ve gelişmişlik:
Bir ülke ekonomisi, aynı zamanda ülke içerisinde yaşayan bireylerin aksiyonlarını etkileyen temel faktörlerden bir tanesidir. Refah düzeyi genel olarak, ülke içerisindeki eğitim, sosyal yaşam vb. temsil eden bir kavramdır.
Ekonomide yaşanabilecek herhangi bir sorun refah düzeyini yakından etkilendiğinden, para politikaları aynı zamanda refah düzeyini kapsar bir şekilde ele alınmaktadır. Enflasyonun artması, ülke içerisindeki tüm sektörleri negatif etkileyeceğinden refah düzeyi de otomatik olarak düşecektir.
Ekonomik büyüme bir ülkenin senelik olarak kaydettiği değerler üzerine ihracat, ithalat ve ekonomik kapasitesini etkileyen bir kavramdır. Her senenin son ayında Türkiye bilmem kaç büyüdü gibi haberleri görmekteyiz.
Bir ekonominin büyümüş olması, ekonominin pozitif yönlü ilerlediği anlamına gelmez. Ekonomik büyüme, tek başına indikatörleri hesaba katan bir kavram değildir. Bu sebeple ülkede işletme sayısının artması, ekonomik büyüme olarak tanımlanabilmektedir.
Enflasyon, ekonomide faktörel büyümeleri engelleyen bir kavramdır. Faktörel büyüme ekonominin pozitif yönlü ilerlemesi doğrultusunda gerçekleşen bir makro büyümedir. Son olarak refah düzeyi ve büyüme etkisi, gelişmişlik düzeyini belirlemektedir. Gelişmişlik düzeyi endeksler halinde dağılım göstermektedir. Bu endeksler refah düzeyi, eğitim seviyesi, nüfus oranı ve ekonomik büyümedir. Enflasyonun yıkıcı etkisi ülkenin gelişmişlik durumunu aşağı yönlü hareket ettirebilir.
Enflasyon Nasıl Hesaplanır?
Enflasyon hesaplaması genel olarak ülkelerin merkez bankaları tarafından incelenmekte ve istatistik kurumlarının yardımıyla hane halkına veya işletmelere duyurulmaktadır.
Ülke merkez bankaları genel olarak bu durumu şeffaflık politikası çerçevesinde yürütse de ülkemizde enflasyon hesabını 3 ayrı şekilde duyuran kurumlar bulunmaktadır. Haliyle bu durum en iyi enflasyon seviyesi ölçümünü pazara giden teyzeler ve amcaların yaptığını doğrular hale gelmiştir.
Şaka bir yana enflasyon ölçümünün doğru bir şekilde yapılması ve duyurulması, piyasalar için oldukça önemlidir. Piyasalar, şirketler ve ülke içerisinde yaşayan bireyler, enflasyon değerlerine göre bütçe ayarlaya bilmekte ve buna göre aksiyon alabilmektedirler.
Enflasyon ekonomi çerçevesinde bulunan indikatörler sayüfgesinde hesaplanmaktadır. Bu indikatörler genel olarak ülke içerisinde bir senede toplam gelir, arz ve talep seviyelerine bakılarak hesaplanmaktadır. Bu indikatörler doğrultusunda ÜFE ve TÜFE değerleri bulunmakta ve bu değerlere göre enflasyon verileri açıklanmaktadır.
Türkiye’de gün geçtikçe artan Enflasyon’nun düşmesi için başta Devleti yöneten hükümet sonrada biz vatandaşlara çok büyük rol düşüyor.
Hepimizin bildiği üzere 2023 yılında Türkiye seçime gidiyor, bence Cumhuriyet tarihinin en önemli genel seçimi 18 haziran 2023 de olacak ve bu seçim Türkiye’nin sonra ki 100 Yılını etkileyecek. Ben yıllardır ağır Enflasyon altında ezilen, Türkiye vatandaşlarının bu seçimde doğru kararı vereceğine inanıyorum.
